Klauzule abuzywne, czyli niedozwolone postanowienia umowne, stanowią jeden z głównych problemów w umowach kredytów frankowych. Ich obecność może prowadzić do unieważnienia całej umowy lub uznania części jej zapisów za niewiążące. W niniejszym przewodniku przedstawiamy szczegółowe omówienie najczęściej spotykanych klauzul abuzywnych oraz ich konsekwencji prawnych.
Czym są klauzule abuzywne?
Klauzule abuzywne to postanowienia umowne, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Zgodnie z art. 385¹ Kodeksu cywilnego, takie postanowienia nie wiążą konsumenta, choć pozostała część umowy pozostaje wiążąca.
Najczęstsze klauzule abuzywne w kredytach frankowych
1. Klauzule indeksacyjne/denominacyjne bez precyzyjnego określenia sposobu ustalania kursu waluty
Problem: Bank jednostronnie ustala kurs waluty, według którego przeliczane są zobowiązania kredytobiorcy, bez jasnych i obiektywnych kryteriów.
Konsekwencje: Takie klauzule dają bankowi możliwość dowolnego kształtowania wysokości zobowiązania kredytobiorcy, co TSUE uznał za niedopuszczalne.
2. Klauzule dotyczące spreadu walutowego
Problem: Bank stosuje różne kursy przy wypłacie kredytu i przy spłacie rat, nie informując właściwie o ekonomicznych skutkach takiego mechanizmu.
Konsekwencje: Kredytobiorca ponosi ukryte koszty wymiany walutowej, które nie zostały jasno przedstawione przy zawieraniu umowy.
3. Klauzule dotyczące ubezpieczenia niskiego wkładu własnego
Problem: Banki często zobowiązywały kredytobiorców do ponoszenia kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, nie informując dokładnie o warunkach tego ubezpieczenia.
Konsekwencje: Kredytobiorca płaci za ubezpieczenie, z którego nie może skorzystać, gdyż jest ono zawierane na rzecz banku.
4. Klauzule modyfikacyjne umożliwiające jednostronną zmianę warunków umowy
Problem: Bank zastrzega sobie prawo do jednostronnej zmiany istotnych warunków umowy, w tym oprocentowania czy opłat, bez precyzyjnego określenia przesłanek takiej zmiany.
Konsekwencje: Kredytobiorca nie ma pewności co do przyszłych warunków umowy, co narusza równowagę kontraktową.
Konsekwencje uznania klauzul za abuzywne
1. Eliminacja klauzuli z umowy
Jeśli sąd uzna dane postanowienie za abuzywne, przestaje ono wiązać strony. Pozostała część umowy pozostaje w mocy, o ile jest to możliwe.
2. Nieważność całej umowy
W przypadku, gdy eliminacja klauzul abuzywnych prowadzi do sytuacji, w której umowa nie może funkcjonować (np. brak możliwości ustalenia kursu waluty przy kredycie indeksowanym), sąd może stwierdzić nieważność całej umowy.
3. Konsekwencje finansowe
- Przy unieważnieniu umowy: strony muszą wzajemnie zwrócić sobie świadczenia - bank zwraca wszystkie wpłacone raty, a kredytobiorca kapitał kredytu.
- Przy usunięciu klauzul abuzywnych: kredyt może zostać "odfrankowiony" - przeliczony na PLN z zachowaniem korzystnego oprocentowania LIBOR/SARON.
Jak sprawdzić, czy Twoja umowa zawiera klauzule abuzywne?
Analiza umowy pod kątem klauzul abuzywnych wymaga specjalistycznej wiedzy prawniczej. Warto skonsultować się z prawnikiem doświadczonym w sprawach frankowych, który przeprowadzi kompleksową analizę dokumentacji kredytowej.
Pamiętaj, że każda umowa jest inna i wymaga indywidualnego podejścia. To, co zostało uznane za abuzywne w jednej sprawie, nie musi automatycznie oznaczać abuzywności podobnego zapisu w innej umowie.